ÖZET

Amaç:

Pediatrik olgularda ön segmentin Pentacam ile değerlendirilmesi.

Gereç ve Yöntem:

Kliniğimize başvuran sağlıklı pediatrik 81 olgunun 162 gözü, sağlıklı 57 erişkinin 114 gözü ile karşılaştırıldı. Olguların Pentacam cihazı ile elde edilen santral kornea kalınlığı, ön kamara hacmi, ön kamara derinliği ve ön kamara açısı değerlendirildi. İstatistikte bağımsız t testi ve Pearson korelasyon analizi kullanıldı.

Sonuçlar:

Pediatrik olguların (40 erkek, 41 kız) ortalama yaşı 9,99±2,80 (6 ve 16 arası) idi. Ortalama santral kornea kalınlığı sağ gözlerde 580,74±42,04 (492 ve 669 arası) mikrometre, sol gözlerde 586,52±43,51 (495 ve 699 arası) mikrometre bulundu. Sağ gözlerde ortalama ön kamara derinliği, ön kamara hacmi, ön kamara açısı sırasıyla 3,02±0,29 (2,39 ve 3,9 arası) mm, 176,43±31,77 (117 ve 272 arası) mm3 ve 36,23±5,41 (25,8 ve 50,7 arası) dereceydi. Sol gözlerde ortalama ön kamara derinliği, ön kamara hacmi, ön kamara açısı sırasıyla 3,02±0,30 (2,35 ve 3,92 arası) mm, 175,80±34,46 (113 ve 281 arası) mm3 ve 38,14±5,22 (27,9 ve 54,0 arası) dereceydi. Sağ ve sol gözler kıyaslandığında santral kornea kalınlığı (p=0,001) ve ön kamara açıları (p=0,05). Sol göz ortalama keratometrileri ise erişkinlerden istatistiksel olarak anlamlı derecede daha düz bulundu (p=0,002). Ortalama ön kamara derinliği, ön kamara hacmi ve ön kamara açı değerlerinin erişkinlerden yüksek idi (p<0,001)

Tartışma:

Pentacam kornea topografisi, pakimetrisi ve ön kamara anatomisinin değerlendirilmesinde, pediatrik olgularda dahi kolay uygulanabilen, noninvaziv bir ölçüm cihazıdır. Bu cihaz ile yapılan ölçümlerde, gerek erişkin olgularla pediatrik olgular arasında, gerekse sağ gözler ile sol gözler arasında anlamlı farklılıklar saptanmıştır. Normal gözlerdeki bu tür farklılıkların bilinmesi, patolojik gözleri doğru değerlendirmede yol gösterici olacaktır. (Turk J Ophthalmol 2011; 41: 133-7)

Giriş

Kornea ve ön kamara parametrelerinin değerlendirilmesi oftalmik muayenenin önemli bir parçası olup önemi gün geçtikçe daha iyi anlaşılmaktadır. Geleneksel ön kamara muayene yöntemi olan yarıklı lamba biyomikroskobisi ve açı muayenesi için kullanılagelmiş olan Goldmann 3-aynalı lensi subjektif değerlendirmeye olanak sağlamakla birlikte kantitatif değerlendirme imkanı yoktur. Pentacam Scheimpflug kamera sistemi (Oculus Optikgeräte GmbH, Wetzlar, Germany) ise kantitatif ve kalitatif ölçüm yapabilen kullanımı kolay bir cihazdır. Tek ölçümle santral kornea kalınlığı (SKK), kornea ön ve arka elevasyon haritaları (ÖEH, AEH), ön kamara derinliği (ÖKD), ön kamara hacmi (ÖKH), ön kamara açısı (ÖKA), iris ve lens hakkında, temassız olarak sayısal bilgi sağlayabilme avantajına sahiptir.1

Kornea kalınlığı kornea endotelinin sağlığının göstergesi olmasının yanı sıra göziçi basıncı ölçümü, refraktif cerrahi uygulamaları, ektatik hastalıkların tanı ve takibi gibi çoğu oftalmolojik uygulamada son derece önemlidir.2-6 Ön kamara parametrelerinin değerlendirilmesi ise oküler farmakokinetik, hümör aköz dinamiği ve pek çok hastalığın fizyopatolojisinin aydınlatılmasında rol oynamaktadır.7 İntraoküler lens ölçümü, fakik intraoküler lens implantasyonu, intraoküler lens değişimi cerrahisinde de ön kamara parametreleri doğrudan ya da dolaylı olarak etkili olmaktadır.8

Bu çalışmada pediatrik olgularda kornea ve ön kamara parametrelerini Pentacam cihazı ile araştırmayı amaçladık.

Gereç ve Yöntem

Kliniğimize rutin göz muayenesi için başvurmuş, ortalama yaşları 9,99±2,80 (6 ve 16 arası) olan 81 (40 erkek, 41 kız) pediatrik olgunun 162 gözü dahil edildi. Pediatrik olgulardan elde edilen veriler yaş ortalaması 52,00±6,20 (40 ve 66 arası) olan sağlıklı 57 erişkinin 114 gözünden elde edilen verilerle karşılaştırıldı. Geçirilmiş göz ameliyatı, glokom, katarakt gibi ek patolojileri bulunan, herhangi bir göz damlası ya da sistemik ilaç kullanan veya oküler yüzey bozuklukları saptanan olgular çalışmaya alınmadı.

Tüm olguların ayrıntılı oftalmolojik muayenesi yapıldı. Oculus Pentacam® Scheimmpflug kamera sistemi (Oculus Optikgeräte GmbH, Wetzlar, Germany) ile her iki göz tarandı. SKK, ÖKD, ÖKH ve ÖKA ölçümleri, ÖEH ve AEH merkezi 3 mm içindeki yükseklikler açısından değerlendirdi. İstatistikler bağımlı t testi (sağ-sol göz karşılaştırması), bağımsız t testi (çocuk-erişkin, kadın-erkek karşılaştırması) ve Pearson korelasyon analizi (iki sayısal parametrenin paralelliğinin araştırılması) ile yapıldı.

Bulgular

Ortalama SKK sağ gözlerde 580,74±42,04 (492 ve 669 arası) mikrometre, sol gözlerde 586,52±43,51 (495 ve 699 arası) mikrometre bulundu. Sağ ve sol gözler SKK açısından kıyaslandığında aralarındaki fark istatistiksel açıdan anlamlı düzeydeydi (p<0,001).

Ortalama ÖKD sağ gözlerde 3,02±0,29 (2,39 ve 3,9 arası) mm, sol gözlerde 3,02±0,30 (2,35 ve 3,92 arası) mm bulundu. Sağ ve sol gözler kıyaslandığında fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmadı (p=0,809).

Ortalama ÖKH sağ gözlerde 176,43±31,77 (117 ve 272 arası) milimetreküp, sol gözlerde 175,80±34,46 (113 ve 281 arası) milimetreküp olarak ölçüldü. Sağ ve sol gözler kıyaslandığında fark bulunmadı (p=0,688).

Ortalama ÖKA sağ gözlerde 36,23±5,41 (25,8 ve 50,7 arası) derece, sol gözlerde 38,14±5,22 (27,9 ve 54,0 arası) derece idi. Sağ ve sol gözler kıyaslandığında fark anlamlı bulundu (p<0,001).

Ortalama keratometri sağda 42,85±1,65 D, solda 42,90±1,65 D bulundu. Her iki göz ortalama keratometri açısından kıyaslandığında anlamlı fark saptanmadı (p=0,195).

Cinsiyetlere göre parametreler değerlendirildiğinde (bağımsız t testi) sağ göz ÖKH (p=0,046), sol göz ÖKH (p=0,019), sol göz ÖKD (p=0,016), arasında istatistiksel açıdan anlamlı derecede farklı bulunurken, diğer parametreler erkek ve kız olgular arasında farklı değildi (Tablo 1).

Parametrelere göre korelasyon analizi yapıldığında ise yaş ile hiçbir parametrenin korele olmadığı saptandı. Ortalama sağ göz keratometrisi ile sağ göz ÖKH arasında düşük düzeyde ters korelasyon (r=-0,261 p=0,019), sağ göz ÖKA arasında düşük düzeyde pozitif korelasyon (r=0,267, p=0,016), sol gözün ortalama keratometrisi arasında çok güçlü korelasyon (p=0,983, p<0,001) bulundu. Ortalama sol göz keratometrisi ile sol göz ÖKH arasında düşük düzeyde ters korelasyon (r=-0,243, p=0,029) bulundu. SKK değerleri karşı gözünki ile korele bulundu (r=0,938, p<0,001). Diğer parametreler ile SKK arasında korelasyon saptanmadı. ÖKD aynı gözün ve karşı taraf gözün ÖKH değeri ile (sırasıyla r=0.808, p<0,001 ve r=0,799, p<0,001); ÖKA değeri ile (sırasıyla r=0,451, p<0,001 ve r=0,434, p>0,001) yüksek pozitif korelasyon halinde bulundu.

Pediatrik olgularda elde edilen veriler erişkinlerde elde edilen verilerle karşılaştırıldığında SKK’ları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmadı (p>0,05) (Tablo 2). Ortalama keratometri değerleri erişkinlerle kıyaslandığında pediatrik olguların sağ gözlerinin 0,5 D (p=0,214), sol gözlerinin ise 1,0 D (p=0,02) daha düz olduğu saptandı. Sol gözlerdeki düzlük istatistiksel açıdan anlamlı bulundu. Pediatrik olguların ortalama ÖKD, ÖKH, ÖKA değerlerinin erişkinlerden istatistiksel olarak anlamlı düzeyde yüksek olduğu saptandı (p<0,001).

Tartışma

Hem tanı koymak, hem de tedavi başarısını değerlendirmek açısından önem arz eden kornea kalınlığı değerlendirmesi için ultrasonik, optik ve konfokal cihazlar kullanılmaktadır.9-11 Kornea kalınlığının yanı sıra diğer ön kamara parametrelerini değerlendirmek için de çeşitli yöntemler mevcuttur. Ultrasonik biyomikroskopi ve A-mod ultrasonografi ses dalgalarını kullanarak, Pentacam®, Orbscan® ve IOL master® sistemleri ise optik sistemler aracılığı ile ön kamara parametrelerini değerlendirir. Çalışmamızda kullandığımız Pentacam cihazı güvenilir tekrarlanabilir ölçümlere imkân veren ve ölçüm yapan kişiden bağımsız olduğu bildirilen bir cihazdır.9,10

Doughty ve arkadaşları12 çocuklarda ortalama SKK’yı 529±0,034 mikrometre olarak bildirmişlerdir. Irkın ortalama SKK’ya etkisini değerlendiren Muir ve arkadaşları13 ise beyaz ırkta 562±35, siyah ırkta ise 543±37 mikrometre olarak bulmuşlardır. Tekeli ve arkadaşları ultrasonik pakimetre ile 5 ve 16 yaşları arasında değişen 75 olgunun SKK’larını değerlendirdikleri çalışmalarında ortalama SKK’yı 548±30 mikrometre olarak bildirmişlerdir.14    Kızlarda erkeklere oranla daha ince SKK saptamalarına rağmen bu fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır. Yaş gruplarına göre değerlendirme yaptıklarında da anlamlı farklılık saptamamışlardır. Biz de çalışmamızda cinsiyetle ortalama SKK arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulamadık.

Çocuk olgularda cinsiyetlere göre diğer parametreler değerlendirildiğinde ÖKH’in her iki gözde, ÖKD’in ise sol gözde istatistiksel açıdan anlamlı derecede erkeklerde yüksek olduğu, ÖKD’in sağ gözler için de erkeklerde kızlardan daha yüksek olmakla birlikte istatistiksel anlamlılık seviyesine varmadığını gördük. Görünen odur ki, erkek çocukta ön kamara hacmi kız çocuklarınkinden daha fazladır.

Çocuk olguların sağ ve sol gözleri kıyaslandığında ise ortalama keratometri, SKK, ÖKD ve ÖKH açısından anlamlı farklılık saptanmazken, ortalama ÖKA sol gözlerde istatistiksel olarak anlamlı derecede geniş bulundu. Bu bulgunun nedeninin ve kliniğe ne gibi yansımalarının olabileceğinin daha ileri çalışmalarla araştırılması gerektiği inancındayız.

Çalışmamızda yer alan çocuk olgu grubunun kendi yaş aralığında (6 ila 16 arası), yaş ile hiçbir parametre korele bulunmadı.

Korelasyon analizinde gözlerin SKK, ÖKD, ortalama keratometri değerleri, karşı gözlerin aynı parametreleriyle paralel bulundu. Aynı göz için parametreler arası korelasyon analizinde ise, ÖKD değerleri ile ÖKH ve ÖKA değeri arasında yüksek pozitif korelasyon vardı.

Daha önce yapılmış erişkin SKK’ları ile ilgili pek çok çalışma mevcuttur.6,10-11 Ülkemizden Ayata ve arkadaşları ortalama yaşları 46,2±14,9 olan 80 olgunun ortalama SKK’larını farklı iki marka ultrasonik pakimetre ile 554,40±32,35 ve 551,05±32,99 mikrometre olarak saptamışlardır.11 Bizim çalışmamızda erişkinlerin ortalama SKK’ları sağda 567,51±53,14, solda 571,09±48,64 mikrometre olup, bu sonuçlar Ayata ve arkadaşlarının ultrasonik pakimetre ile bulduklarından 20 mikron kadar fazladır. Çalışmamızda SKK değerleri pediatrik olgularda da erişkinlerinkinden farklı bulunmamıştır. 

Ortalama keratometri değerleri açısından erişkinlerle kıyaslama yapıldığında pediatrik olguların sağ gözlerinin 0,5 D, sol gözlerinin ise 1,0 D daha düz olduğu saptandı. İstatistiksel olarak sağ gözlerde farklılık anlamlı bulunmazken, sol gözlerdeki fark anlamlı düzeydedir. Sağ ve sol göz arasında bulunan bu farkın nedeninin daha çok olgu sayılı ileri çalışmalarla araştırılması gerektiğini düşünmekteyiz.

Pediatrik olgularda ön kamara parametreleri olan ÖKD, ÖKH ve ÖKA daha önce Pentacam ile araştırılmamıştır. Çalışmamızda erişkin ve pediatrik olgular kıyaslandığında tüm bu parametrelerin pediatrik olgularda daha yüksek olduğu saptanmıştır. Bu sonuç genel olarak ön kamaranın erişkinlerde daha sığ, ön kamara hacminin daha az olduğunu göstermektedir. SKK değerinin istatistiksel açıdan anlamlı derecede farklı olmayışından hareketle, bu farklılıklar, lensin yaş ile büyümeye devam etmesi ve/veya iris-lens diyaframının öne yer değiştirmesi sonucu ön kamaranın sığlaşarak, ön kamara hacminin azalması ve iridokorneal açının daralmış olması olasılıkları ile açıklanabilecektir. Kornea ve ön segment yapılarının bu farklılığa olan katkısının belirlenebilmesi için, lens hacminin ve konumunun da değerlendirilip yorumlandığı çalışmalara gereksinim vardır.

Sonuç olarak, Pentacam ile yapılan incelemelerde, ilköğretim çağı çocuklarında SKK açısından sağ ile sol göz arasında, ön kamara hacmini belirleyen ÖKH, ÖKD ve ÖKA gibi parametreler açısından da erkek ve kız cinsiyetler arasında anlamlı farklılıklar bulunmuştur. Çocuklara ait verilerin, erişkinlerinkiyle yapılan karşılaştırmalarında da ön kamara hacmini belirleyen parametrelerin çocuklarda daha yüksek çıktığı, erişkin ön kamaralarının daha sığ olduğu görülmüştür. Gerek sağ-sol göz, gerek erkek-kız cinsiyet ve gerekse çocuk-erişkin grupları arasında normal gözlerde dahi anlamlı farklılıkların var olduğunun bilinmesi, patolojik gözlerin ölçüm sonuçlarını değerlendirmede önemli bir yol gösterici olacaktır.

Yazışma Adresi/Address for Correspondence: Dr. Melis Palamar Onay , Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, Göz Hastalıkları Anabilim Dalı, İzmir, Türkiye
Tel.: +90 232 390 37 88 Gsm: +90 530 408 50 51 E-posta: [email protected] Geliş Tarihi/Received: 21.10.2010 Kabul Tarihi/Accepted: 21.01.2011